Obsidiaanpauze
Obsidiaanpauze. Een mooi woord voor de kwis “2 voor 12” mits het bestaat. Helaas…teveel letters en een privé-neologisme. Gelukkig bestaan de samenstellende delen wel: obsidiaan en pauze. Met het eerste ben ik bezig: “Obsidiaan”, werktitel van een nieuw boek.
"O,” zegt de familie, "dáár ben je dus de hele tijd mee bezig. We dachten al, je reageert hoegenaamd nergens meer op. Ben je doof, of zo? Maar nu begrijpen we het: je bent weer eens verzonken in een eigen meesterwerk."
En inderdaad: er is weer eens een (o zelfspot!) Magnum Opus in de maak. Kort gezegd komt de inhoud ervan neer op het volgende. Hoofdpersoon, een dromerige jongeman, die na veel zittenblijven eindelijk is doorgedrongen tot de eindexamenklas, vindt op zeker moment een door zijn grootmoeder vertaald autobiografisch levensverhaal van een Mexicaanse halfbloed uit de zestiende eeuw, een kind van Hernan Cortés, Spaans conquistador en… ach, laat ook maar. Gaat u het boek maar lezen als het af is. Trekt u zich alstublieft niets aan van mijn afschrikwekkende voorbeschouwing. Ik bedoel het goed met u, en als het boek straks af is, zal het lezenswaardig zijn. Ik garandeer dat, want ik heb al wel meer lezenswaardige boeken voor goede lezers geschreven. Kijkt u maar bij de gewone boekhandel, De Slegte of Boekwinkeltjes. Of liever nog: koop de recente gewoon hier, bij Boekscout.
Intussen is "Obsidiaan" nog verre van voltooid en ziet het “verhaalland” aan de horizon er heel anders uit dan ik nu vermoed dat het er uitziet. Bij beetjes trekt de mist al op en zie ik verder dan eerst, maar soms is het goed even de zeilen te strijken en te pauzeren alvorens verder te varen. Pauze dus, Obsidiaanpauze. Maar stilzitten is geen sinecure voor schrijvers. Zij móeten schrijven.
Gelukkig werd jongstleden tijdens buien van neerslachtige ledigheid mijn aandacht getrokken door een nieuw en handig "hulpmiddel": Artificial Intelligence, A I of EEJ AAJ. Omdat ik nog een hele stapel affe en onaffe gedichten liggen heb liggen, dacht ik: laat ik met die hulprobot eens iets aan die stapel doen, wie weet leer ik er iets van.
Maar, dacht ik vervolgens, laat ik het me niet al te makkelijk maken, want dan is de lol er gauw af. Ik ken mezelf.
Ik zocht dus een niet al te lange, wat cryptisch geformuleerde tekst die wat interpretatie betreft verschillende kanten uit kan. Ik dacht: geef chatGTP de opdracht die te vertalen en zie dan maar verder. Natuurlijk moet het in een taal zijn die ik (een beetje) beheers. Dus kwam ik uit op het Frans. Ik heb daar in een grijs verleden examen in gedaan en weet er bijna genoeg van om er (een beetje) vertaalkunstig mee te kunnen spelen, vermoedde ik. Vooruit maar. En hierna staan de resultaten van een toch wel amusant-leerzaam gesprek tussen mij en chatGTP over een een gedichtje voor mijn nieuwe bundel. Wat zegt u? Nee nee, die is ook voorlopig nog niet af!
Uitgangspunt, Nederlands, poëtisch tekstje:
Als Achterberg
Ik droomde dat je mij
hier kwam bezoeken mij
oproepen uit de stille dood
omhoog en hoe jij psalmodisch
orakelwoorden sprak
uit heel verleden bijbelboeken
Maar ik lig voor altijd ten dode toe,
onbevoegdheid om te verrijzen geketend
in mijn cellen
Eerste vertaling door chatGTP:
• Comme Achterberg
J’ai rêvé que tu venais à moi,
me visiter,
m’appeler hors de la mort silencieuse,
vers le haut – et que tu psalmodiais
des paroles d’oracle
tirées de vieux livres bibliques oubliés.
Mais je demeure à jamais
voué à la mort,
incapable de renaître,
enchaîné dans mes cellules.
Onze overwegingen en aanpassingen:
____
Ik heb "vieux livres bibliques oubliés" gebruikt om de idee van "heel verleden bijbelboeken" iets poëtischer weer te geven. Laat me weten wat je ervan vindt! ?
4o
• Je zei:
incapable is niet onbevoegdheid; en verrijzen is iets anders dan renaître...
• ChatGPT zei:
Goede observatie! Hier is een verbeterde versie waarin ik "onbevoegdheid" en "verrijzen" nauwkeuriger vertaal:
____
Comme Achterberg
J’ai rêvé que tu venais à moi,
me visiter,
m’appeler hors de la mort silencieuse,
vers le haut – et que tu psalmodiais
des paroles d’oracle
tirées de livres bibliques d’un autre temps.
Mais je demeure à jamais
voué à la mort,
sans mandat pour ressusciter,
enchaîné dans mes cellules.
____
Hier heb ik:
• "sans mandat pour ressusciter" gebruikt voor "onbevoegdheid om te verrijzen," omdat "mandat" de idee van een autorisatie of een goddelijk bevel kan suggereren.
• "ressusciter" gekozen in plaats van "renaître," omdat het beter past bij de context van opstanding.
Wat vind je hiervan? ?
4o
• Je zei:
in "verleden" zit meer nog dan dat ze uit een andere tijd stammen. Graag meer in de richting van "voorbijgegaan", zoals in "overleden"
• ChatGPT zei:
Goede nuance! Hier is een verfijnde versie die dat beter weergeeft:
____
Comme Achterberg
J’ai rêvé que tu venais à moi,
me visiter,
m’appeler hors de la mort silencieuse,
vers le haut – et que tu psalmodiais
des paroles d’oracle
tirées de livres bibliques révolus.
Mais je demeure à jamais
voué à la mort,
sans mandat pour ressusciter,
enchaîné dans mes cellules.
____
"Révolus" drukt beter uit dat deze bijbelboeken niet alleen oud zijn, maar ook voorgoed voorbij, zoals in "temps révolu." Dit sluit mooi aan bij de sfeer van het gedicht. Wat denk je? ?
4o
• Je zei:
Zo is het goed, denk ik
• ChatGPT zei:
Mooi! ? Fijn dat deze versie goed aanvoelt. Als je later nog iets wilt verfijnen, laat het me gerust weten. Veel plezier met je verdere reflectie op de tekst! ?✨
4o
• Je zei:
Mooie samenwerking, hoor
• ChatGPT zei:
Dank je! ? Ik vond het ook een mooie, nauwkeurige wisselwerking. Heel fijn om zo met taal en nuance bezig te zijn! Als je nog eens zo'n vertaal- of taaluitdaging hebt, sta ik klaar. ??
4o
• Je zei:
Fijn.
• ChatGPT zei:
Leuk om te horen! ? Als je nog eens iets hebt, weet je me te vinden. Veel inspiratie gewenst! ✨
___
Nu verwacht u vast, dat ik uit dit spelletje de een of andere les heb geleerd, een conclusie heb getrokken of iets dergelijks. Voorlopig ben ik alleen maar verrast. Maar ik kon het niet laten u als lezer of wellicht medeschrijver deelgenoot te maken van een merkwaardig soort samenwerking die op mijn pad is gekomen en waarmee ik en een andere dichter wellicht "iets kan".
Misschien moet ik eerst nog wat verder experimenteren met vriend chatGTP, ook op andere vlakken. Misschien kan hij van de naam Donald Trump een paar lachwekkende anagrammen maken.
Jammer dat ik hem niet kan leren theezetten.
Verder is het wel een verrijking. Als "rijk" maar niet ook teveel "lui" inhoudt, want het gaat schrijversleven moet wat mij betreft wel een beetje lijden blijven.
